Trafik kazaları ve diğer hasarlar, araç sahiplerini maddi ve manevi zarara uğratabilir. Bazı durumlarda, bir aracın tamir edilmesi ekonomik olarak mantıklı olmayabilir ya da araç tamamen kullanılamaz hale gelebilir. Böyle bir durumda, “pert total” (veya halk arasında “pert kaydı”) kavramı devreye girer. Bu makalede, pert total kavramı ve süreci detaylandırılacak, sigorta şirketlerinin ve araç sahiplerinin hak ve sorumlulukları açıklanacaktır.

Pert total, bir aracın onarım maliyetinin aracın piyasa değerini aşması veya fiziksel olarak tamir edilemeyecek derecede hasar görmesi durumunda ortaya çıkan bir durumdur. Araç, “pert” statüsüne geçtiğinde, kullanılabilirlik özelliğini tamamen kaybeder ve çoğu durumda trafikten çekilir. Pert kaydı almış araçlar, genellikle parçaları için değerlendirilir veya hurda olarak işlem görür.

Pert total süreci, bir aracın hasar görmesi sonrası aşağıdaki aşamalardan geçer:

Sigorta şirketi tarafından görevlendirilen sigorta eksperi, aracın hasar durumunu detaylı bir şekilde inceleyerek bir rapor hazırlar. Bu raporda, aracın onarım maliyetleri ile kaza öncesi piyasa değeri karşılaştırılır. Eğer onarım maliyetleri aracın piyasa değerinin belirli bir yüzdesini aşıyorsa (bu oran genellikle %50’yi geçiyorsa), sigorta şirketi tarafından ön incelemeye tabi tutulur.

Aracın kaza öncesi piyasa değeri, sigorta poliçesine uygun olarak çeşitli kriterlere göre belirlenir. Bu değer, aracın markası, modeli, kilometresi, yaşı ve mevcut piyasa koşulları göz önünde bulundurularak hesaplanır. Türkiye’de bu değer, genellikle sigorta şirketlerinin kullandığı TSB veri tabanları ve güncel piyasa fiyatlarına göre belirlenir.

Pert total işlemi Türkiye’de belirli bir süreç dahilinde yürütülürken, araç sahibinin ve sigorta şirketlerinin dikkat etmesi gereken kritik bir konu da sovtaj değeridir. Sovtaj değeri, bir aracın ağır hasar görmüş haliyle satışa çıkarılabilecek parçalarının toplam piyasa değerini ifade eder. Bu değer, aracın kullanılabilir durumdaki parçalarının hurda piyasasında veya ikinci el parça piyasasında alabileceği toplam bedeldir.

Türkiye’de pert total kararının verilmesi aşamasında, sadece aracın onarım maliyetleri ile piyasa değeri hesaplanmakla kalmaz, aynı zamanda aracın sovtaj değeri de hesaplanır.

Pert sürecinde öncelikle aracın kaza öncesi piyasa değeri belirlenir. Daha sonra, bu piyasa değerinden aracın sovtaj değeri düşülür. Böylece aracın gerçek ekonomik değeri hesaplanmış olur. Sigorta şirketi, bu değeri baz alarak onarımın ekonomik olup olmadığını değerlendirir.

Onarım maliyetleri, aracın piyasa değerinden sovtaj değeri düşüldükten sonra kalan bedelden daha fazla olduğunda, araç pert olarak kabul edilir. Bu, aracın onarılmasının ekonomik olmadığına işaret eder, çünkü onarım maliyetleri aracın hurda satışından elde edilecek gelirle dahi karşılanamayacak kadar yüksektir.

Eğer bir aracın piyasa değeri 500.000 TL ise ve aracın sovtaj değeri 100.000 TL olarak belirlenmişse, aracın gerçek ekonomik değeri 400.000 TL olur. Eğer onarım maliyetleri bu tutarı aşıyorsa, araç ağır hasar, pert kaydı alır.

Pert total durumunda sigortalının hakları, kasko sigortası poliçesi ve Türkiye’deki sigorta mevzuatına göre belirlenir. Sigortalının, hasar tespiti sonrası sigorta şirketine başvurması ve pert kararı verilmişse, tazminat sürecinin başlatılması gerekir. Sigortalıya yapılacak ödeme, aracın piyasa değerine göre belirlenir ve bu süreçte sigortalının sigorta şirketiyle mutabakata varması önemlidir.

Pert kaydı sonrası sigortalı, genellikle şu seçeneklerle karşı karşıya kalır:

a) Aracın Bedelini Almak: Sigortalı, sigorta poliçesi kapsamında aracının kaza öncesi piyasa değeri üzerinden tazminat alır ve araç pert olarak hurdaya ayrılır.

b) Hurda Değeri: Araç hurdaya ayrılırsa, hurda değeri sigortalıya ödenecek tazminattan düşülür.

c) Tamir ve Tekrar Trafiğe Çıkış: Bazı durumlarda, araç tamir edilip tekrar trafiğe çıkarılabilir. Bu durumda araç ağır hasarlı olarak kaydedilir ve gelecekteki satışları bu kayıtla birlikte yapılır.

Pert kaydı olan araçlar, ikinci el pazarında büyük ölçüde değer kaybeder. Bu araçlar, tamir edilse bile ağır hasar kayıtları nedeniyle potansiyel alıcılar açısından riskli olarak değerlendirilir. Pert araçlar genellikle daha düşük fiyatlarla satılır ve bu durum, pert kaydının araçların ticari değerini ciddi şekilde etkilediğini gösterir.

Ağır Hasar kararı verilen yani Pert total olan, bir aracın onarılmasının ekonomik olarak mantıksız olduğu ya da fiziksel olarak tamir edilemeyeceği durumlarda devreye giren bir süreçtir. Bu süreçte sigorta şirketi, aracın onarım maliyetlerini ve piyasa değerini dikkate alarak karar verir. Pert kayıtlı araçlar, hukuki olarak trafikten çekilir ya da özel şartlar altında yeniden trafiğe çıkabilir. Araç sahipleri, pert total kararında sigorta poliçelerine ve mevzuata göre tazminat alabilir. Pert kayıtlı araçların yeniden satışı ise araçların ticari değerini önemli ölçüde etkileyen bir faktördür.